Knjiga „Za srpsku vojsku-jedna zaboravljena priča”, Mile Mihajlović novinarke italijanske državne televizije RAI, magistra umjetnosti i publiciste u organizaciji Srpskog pjevačkog društva „Jedinstvo” i Matice Boke čitalačkoj publici predstavljena je sinoć u crkvi Svetog Nikole u Kotoru.
Promociji su prisutvovali generalni konzul Republike Srbije, Dušan Bajić, konzul Zoran Dojčinović, Alesandro Pereli predstavnik biroa za odnose sa javnošću predsjednika italijanske regije Friuli Venecija Đulia, predstavnici Udruženja potomaka i poštovaoca dobrovoljaca Prvoj svjetskog rata 1912-1918 kao i predstavnici Zajednice Italijana u Crnoj Gori. Skup je blagoslovio arhijerejski namjesnik bokokotorski, protojerej stavrofor Momčilo Krivokapić, odlomke iz knjige čitao je Stefan Spasojević, a na promociji je nastupio i hor SPD „Jedinstvo”.
Podsjećajući na 176 godina dugačku istoriju Srpskog pjevačkog društva „Jedinstvo”, sekretar Društva, Dragan Đurčić rekao je da je po hronikama veliki broj članova „Jedinstva” tokom 1915. godine pristupio crnogorskoj vojsci. „Austrogarska, čiji su podanici bili Bokelji nije dozvoljavala njihovo učešće u balkanskim ratovima. Nije se stavila ni na stranu koalicije ni na stranu Turaka. Zbog toga su oni koji su se oglušili o naredbu, nakon Drugog balkanskog rata osuđeni da ostanu u Crnoj Gori i da dijele sudbinu crnogorske vojske i naroda. Činom kapitulacije Crne Gore kada su Bokelji zajedno sa Hercegovcima ispratili kralja Nikolu na Plavnicu prije njegovog odlaska za Italiju, od austrougarske vojske tretirani su kao dezerteri. U Prvi svjetski rat Bokelji su tako ušli kroz Prvi balkanski rat”, istakao je Đurčić. On je u svom obraćanju pozvao autorku knjige da pomogne u vraćanju jubilarne zastave SDP „Jedinstvo”, odlikovane od strane kralja Aleksandra koju su u septembru 1943. godine kao ratni trofej odnijeli italijanski fašisti.
Predsjednik UO Matice Matice Boke, Željko Komnenović je rekao da je jedna od najvažnijh misija ovog udruženja borba protiv kontrolisanog zaborava. „Smatramo da istorija nema mirisa ni ukusa, da treba da bude sagledavana iz naučnog a ne iz političkog ugla. Nažalost dnevna politika danas često izvrće istorijske činjenice. Knjiga „Za srpku vojsku-jedna zaboravljena priča” je značajan argument u korist naučno zasnovanog posmatranja jednog istorijskog trenutka u uloge Bokelja u njemu”, istakao je Komnenović.
Tivatski publicista Vasko Kostić kome je Mila Mihajlović na italijanski jezik prevela knjigu „Koncentracioni logor Preza” i u Rimu organizovala promociju, govorio je o sveskama Matice Boke koje govore o učešću Bokelja u Prvom svjetskom ratu čiji je on autor.
„Svi Bokelji i Hercegovci koji su tada dezertirali bili austrougarski vojni obveznici. Kazna za bjekstvo iz austrijske vojske bila je vješanje što se često dešavalo po Hercegovini. Zbog toga su prije dobijanja poziva za mobilizaciju bježali u Crnu Goru. Kralj Nikola je naredio zato da se svi Srbi iz Boke i Dalmacije priključe crnogorskoj vojsci i formirano je nekoliko njihovih bataljona, kao i hercegovačkih o čemu je dosta pisao dr Andrija Mitrović. Bilo je oko 10.000 takvih vojnika u crnogorskoj vojsci, od kojih većina nije imala ni adekvatne uniforme. Bili su pozadina srpske vojske tokom prelaska preko Albanije. Pomagali su izbjeglice i bolnice, nosili malu djecu, prvi su evakuisani sa albanske obale kada su stigli italijanski brodovi”, rekao je Kostić.
„Ovo izdanje na italijanskom i srpskom jeziku podseća na jednu od najvećih humanitarnih operacija svih vremena, kada je Kraljevska ratna mornarica Italije obavila evakuaciju srpske vojske i civila iz Albanije među kojima su bila i četiri bataljona Bokelja i Hercegovaca čije fotografije su objavljene u knjizi. Operacija je otpočela 22. decembra 1915. i završila se 5. aprila 1916. godine. Spaseno je 136.000 srpskih vojnika, 11.651 ranjenika, konjica koja je brojala više od 13.000 ljudi i 10.000 konja i gotovo 23.000 zarobljenih austrougarskih vojnika, kao i 22.000 tona materijala i 68 srpskih topova”, istakla je Mihajlovićeva dodajući da je riječ o jednoj od najvećih pomorskih humanitarnih operacija u istoriji sa kojim se jedino može mjeriti evakuacija engleske i savezničke vojske iz Dankerka na početku Drugog svjetskog rata.
Knjiga „Za srpsku vojsku-jedna zaboravljena priča” je jedina postojeća arhivska građa o evakuaciji srpske vojske 1915/1916 godine. Riječ je o reprintu originalnog dokumenta „Za srpsku vojsku” koji je 1917. godine objavila Specijalna kancelarija Ministarstva kraljevske mornarice Italije, a koji je Mila Mihajlović priredila na srpskom i italijanskom jeziku.
Predstavljanjem ove knjige, Italija je prošle godine zvanično otvorila obilježavanje stogodišnjice Velikog svjetskog rata. Knjiga je prošle godine proglašena za izdavački poduhvat godine na međunarodnom sajmu knjiga u Torinu, a za nju je autorka Mila Mihajlović dobila specijalnu nagradu žirija “Čeruljo”, koju dodjeljuje Unija italijanskih oficira u domenu istorije i odbrane zemlje.
