Centar za kulturu Tivat je u hotelu Regent priredio konferenciju za novinare na kojoj je za avgust najavio premijeru dokumentarnog filma „Kotorski misal“ Gojka Čelebića. Film posvećen naučno istraživačkom radu Lenke Blehove Čelebić koja u državnoj biblioteci Njemačke u Berlinu pronašla i naučno obradila „Kotorski Misal – Misal svetog Jakova od Lođa“, bogoslužbeni manuskript iz 12.vijeka koji je pripadao Kotorskoj biskupiji i koji je nastariji do sada otkriven liturgijski rukopis na našim prostorima.
Lenka Blehova Čelebić je prvi paleograf koji je naučno obradio ovu knjigu koja po svemu pripada svjetskoj kulturnoj baštini. Ona je istakla da knjiga ima ima 348 rukopisnih stranica na pergamentu sa kožnim povezom, pisana srednjovjekovnim pismom „beneventom“ u manastiru Monte Kasino u Južnoj Italiji i zbog toga pripada „cimelijama“ vrlo rijetkim i vrijednim rukopisnim knjigama. Knjiga je u njemačku državnu biblioteku dospjela 1930. godine, a njen put od Kotora do Berlina još uvijek nije utvrđen. Pretpostavlja se da je u Njemačkoj završila nakon Hegelovih predavanja na Univerzitetu u Jeni, Geteovih i zalaganja Jozefa Šafarika da se objedini i čuva kulturno blago Azije i Istočne Evrope, kome su se odazvali Vuk Stefanović Karadžić, Sima Milutinović. Istraživači kažu da je to bila srećna okolnost jer su tako brojni vrijedni dokumenti i knjige sačuvane kao dio svjetske kulturne baštine, među kojima je i „Kotorski misal“. Mlađi brat „Kotorskog misala“, „Dubrovački misal“ čuva se u biblioteci u Oksfordu. Blehova Čelebić je istakla da knjizi nedostaje nekoliko stranica, da je vjekovnom upotrebom istrošena na pojedinim stranicama posebno „kalendarija“ na kojima su upisivana imena plemića i dobrostojećih ljudi koji su naručivali zadušnice u crkvi.
„Naš misal, mi ga zovemo „Kotorski“ i to sa razlogom, ne samo što se u njemu nalazi slika Svetog Tripuna, zaštitnika Kotora, nego i zato što unutar rukopisa kasnije rukom zapisan i pomendan Blažene Ozane. U taj misal koji je vjerovatno nastao u Južnoj Italiji upisivana su imena ljudi za koje su kotorskoj katedrali naručivane zadušnice“, rekla je Lenka Blehova Čelebić.
U misalu su pomenuta 142 imena uglavnom slovenska, ali među njima je i datum smrti viteza Bertrana, saradnik Roberta Karla Anžujskog ugarskog i kralja Kotora, grčkog sveštenika iz grčkog grada Tripolija, Kotorana, Barana i Ulcinjana, kao i prikazi Svetog Tripuna zaštitnika grada Kotora i Blažene Ozane kao i molitva za nadležnog opata, na osnovu čega Blehova Čelebić zaključuje da je to dokaz da kotorska crkva još u 12. vijeku pripada zapadnoj crkvi. Nastanak „Kotorskog misala“ ona vezuje za bivši benediktinski samostan na Miholjskoj Prevlaci i smatra da je kotorski biskup knjigu naručio od biskupa u Bariju u čijoj je je crkvenoj jurisdikciji bio u toj epohi Kotor. Najstariji pomen u misalu ubilježen je kako ističe 1200, a najkasniji 1334. godine, a navedena je i smrt Blažene Ozane 1545. godine. Blehova Čelebić ističe da je ova neobično vrijedna i rijetka knjiga uspjela da preživi i savezničko bombardovanje Berlina 1945. godine.
Autor dokumentarnog filma „Kotorski misal“, Gojko Čelebić kaže da film još nije dovršen, ali da je najveći dio snimanja završen u univerzitetskim gradovima od Ljubljane, Hajdelberga, Jene, Berlina do Terezina u Češkoj.
„Počeo sam snimati u Ljubljani prošle godine, a snimanje nastavio u Njemačkoj, Hajdelbergu, zatim u Jeni, Geteovom Vajmaru, Berlinu i ujednom gradiću na sjeveru Češke koji se zove Terezin koji je nekad bio zlogalsni koncentracioni logor. Danas je na tom mjestu pohranjeno kulturno blago sa teritorije bivše Jugoslavije i današnje Crne Gore“, rekao je Čelebić.
Čelebić ističe da se u Terezinu čuva rukopis monaha Gavrila Trojčanina, „Vrohobreznički hronograf“ iz 1649. godine, najbolje očuvani primjerak „Oktoiha“ iz Oboda Crnojevića koji je restaurisan 1850. godine. On objašnjava da je ideja skupljanja kultrurnog blaga Azije i Istočne Evrope potekla u Jeni od Hegela i „Mladonjemaca“ koji su željeli da sačuvaju svjetsko kulturno blago tražeći direktnu istorijsku vezu sa antikom i Vizantijom. Čelebić kaže da je „Misal Svetog Jakova od Lođa“ iza zavjese „Ljetopis popa Dukljanina“, a da Njemci u državnoj biblioteci u Berlinu čuvaju i Četvorojevađelje iz Starčve Gorice, pravoslavnog manastira na Skadarskom jezeru, kao i rukopis Nikodima iz manastarija Morače iz 1615. godine koje je u Njemačku odnio Vuk Stefanović Karadžić. On ističe da film iako je niskobudžetni, pripada alternatoivnoj sceni i prati energiju direktnog odnosa sa našom rukopisnom i identitetskom baštinom. Čelebić se posbeno zahvalio tivatskom CZK kod kojih je našao razumijevanje za njegov način rad.
Direktor CZK, Neven Staničić je najavio da će premijera dokumentarnog filma „Kotorski misal“ koji traje 50-tak minuta biti u avgustu, te da je rađen po BBC normama sa kostimiziranim i igranim segmentima. Naglasio je da je u pitanju peta filmska produkcija tivatskog CZK, sa čim se može pohvaliti samo mali broj kulturnih ustanova u Crnoj Gori.
