Mart je mjesec podizanja svijesti o značaju ranog otkrivanja raka debelog crijeva, rasprostranjenosti tog oboljenja, faktorima rizika i značaju uspostavljenih preventivnih programa u okviru zdravstvenog sistema Crne Gore, prije svega Nacionalnog organizovanog skrining programa raka debelog crijeva, saopšteno je iz Instituta za javno zdravlje Crne Gore.
Prema procjenama GLOBOCAN-a za 2022. godinu, u svijetu je rak debelog crijeva na trećem mjestu među malignim neoplazmama po obolijevanju sa 1.926.425 novih slučajeva, a na drugom mjestu po umiranju sa 904.019 smrtnih slučajeva. Javnozdravstveno opterećenje ovom bolešću naročito je izraženo u visoko razvijenim zemljama svijeta.
Prema istom izvoru, za 2022. godinu Crna Gora ima dobno standardizovanu stopu obolijevanja 21,3/100.000 stanovnika i umiranja 11,7/100.000 stanovnika od raka debelog crijeva te je na poslednjem mjestu u Evropi. Rak debelog crijeva nalazi se na trećem mjestu u odnosu na učestalost obolijevanja od malignih neoplazmi, kod oba pola. nalazi se na drugom mjestu kod muškaraca (poslije raka pluća) kada je u pitanju fatalni ishod, a kod žena na trećem (poslije raka dojke i pluća).
Takvi podaci su zabrinjavajući, imajući u vidu da postoje učinkoviti programi prevencije.
Jedan od značajnih faktora koji doprinosi visokoj smrtnosti od ove bolesti je činjenica da je prvi stadijum bolesti uglavnom bez simptoma, ili su oni nespecifični, pa oboljeli traže stručni savjet i pomoć tek kada je bolest uznapredovala. Tada liječenje postaje otežano i neizvjesno, što smanjuje šanse za izlječenje.
Zbog svega toag, neophodno je istaći značaj intenziviranja aktivnosti kojima se pažnja usmjerava ne samo na mogućnost, već i na neophodnost korišćenja dostupnih mjera prevencije u okviru zdravstvenog sistema kao što je Organizovani skrining program raka debelog crijeva.
Organizovani skrining program raka debelog crijeva je mjera prevencije kojom se bolest može otkriti u ranoj fazi prije pojave kliničkih simptoma i znakova. Skrining omogućava ne samo otkrivanje raka debelog crijeva u ranoj fazi, već i otkrivanje početnih, prekanceroznih promjena, čijim se uklanjanjem spriječava nastanak raka, navode iz Instituta.
Ranim otkrivanjem raka debelog crijeva povećava se mogućnost izlječenja, poboljšava kvalitet života i produžava period preživljavanja uz istovremeno smanjenje troškova liječenja i njege oboljelih.
Skrining raka debelog crijeva se u Crnoj Gori sprovodi na nacionalnom nivou. Ciljnu grupu čine osobe oba pola, starosti od 50 do 74 godine, bez simptoma i znakova bolesti.
Primarni test za rano otkrivanje raka debelog crijeva je iFOB test koji podrazumijeva otkrivanje prisustva krvi u stolici. U Institutu za javno zdravlje Crne Gore vrši se analiza uzorkovanog materijala i rezultati se elektronskim putem šalju izabranim doktorima za odrasle. Pozitivan iFOB test ne znači da osoba ima rak niti da će se sigurno bolest razviti.
Osobe kod kojih je test pozitivan pozivaju se na kolonoskopiju, pri čemu dobijaju termin i uputstvo za pripremu. Kolonoskopija je bezbjedna i bezbolna metoda koja se izvodi u analgosedaciji.
Osobe sa iFOB negativnim testom će biti pozvane za dvije godine u novi ciklus skrininga.
Tokom 2023. godine organizovanim skrining programom otkriveno je 11 premalignih lezija i 9 karcinoma debelog crijeva.
Iz Instituta apeluju na građane da se odazovu pozivu izabranog doktora i prihvate učešće u skriningu.
