U Leksičkom Vremeplovu JU Gradska biblioteka Tivat (i) ove subote donosimo objašnjenje etimologije dvije riječi. Kako smo to uobičajili, jedna riječ je iz opšteg leksikona b/c/h/s jezika, a druga je bokeljski lokalizam. Ove subote to su riječi rȉba i prȉgat, kazao je glavni urednik izdanja Miomir Abović.
Temeljni smisao leksema rȉba (praslavenskog ryba) može se predstaviti konstrukcijom ‘stvorenje koje kopa, rije’. Ovo se slaže kako sa zapadnogermanskim *rūbō ‘gusjenica, manić (vrsta ribe slična somu)’ i praslavenskim ryba – prvobitno vrsta koja se karakteriše “kopanjem” po dnu jezerâ i rijekâ (npr. krkuša, manić itd.), tako i sa činjenicom da se obje pomenute lekseme – *rūbō i ryba – mogu izvesti iz indoevropskog korijena *reṷbh- ‘kopati’, koji ima svoj kontinuant u baltičkom glagolskom korijenu *rub-/*raub- ‘kopati, izdubiti’, glagolu koji je, opet, sa svoje strane, izvorište litvanskog ihtionima rubuĩlis ‘krkuša, mala slatkovodna riba / Gobio gobio’. Moguće da je ovaj naziv za ribu zamijenio očekivani baltički duplikat slavenske i germanske forme koja se može rekonstruisati kao *rū̌bā̌- ili *rū̌bē.
Prȉgat (u opštem leksikonu b/c/h/s jezika ‘pržiti’) vodi porijeklo od dalmatsko-romanskog leksičkog ostatka od latinskog frīgĕre ‘pržiti’. Nije vjerovatno da je prȉgati postalo od italijanskog friggere ‘pržiti’ jer se prelaz romanskog labiodentala f u b/c/h/s dental p smatra jednom od najstarijih promjenâ u romanskim pozajmljenicama. Iz italijanskog je samo varijetet frȉgat. Možda je, u vezi sa fonetskim likom prȉgat, bilo i ukrštanja sa domaćim glagolom pržiti.
Sa objašnjenjem etimologije neke nove dvije riječi – jedne iz opšteg leksikona b/c/h/s jezika i jednog bokeljskog lokalizma – vidimo se iduće subote.
LITERATURA:
1. Václav Blažek – Slavic *ryba ‘fish’ in the Context of Indo-European Ichthyonymy, The Journal of Indo-European Studies, Volume 49, Number 3&4, Fall/Winter 2021.
2. Orsat Ligorio – Problem leksičke stratifikacije u adrijatistici (doktorski rad), Sveučilište u Zadru, Zadar 2014.
