“Ova knjiga jeste u osnovi storija o izuzetnom poduhvatu kapetana Petra Želalića, ali istovremeno se može čitati i kao istorijski ili kriminalistički roman, kao geopolitički, ali i religijski triler“, rekao je sinoć na promociji nove knjige Predraga Kuzmanovskog “Kapetan Petar Želalić – Kruna Otomanska pod nogama malteškog viteza“ Siniša Luković, novinar, publicista i veliki poznavalac pomorske istorije.
“Sve te dimenzije imamo u ovoj knjizi zato što se Peđa, za razliku od dosadašnjih ljudi koji su bavili likom i djelom kapetana Želalić , zaista potrudio da uđe u dubinu, da osvijetli svaki ugao cijele priče i da je stavi u pravilan, širi kontekst. Poduhvat koji je izvelo 70 ljudi, robova naoružanih sa 30 noževa koji na prepad poraze i savladaju posadu od 300 Turaka na brodu Kruna Osmanska je sa akciono- vojničkog stanovišta jako zanimljivo, ali kada to dovedete u širi kontekst, kada to Peđa u knjizi posloži na način da prikaže koji su tada bili odnosi velikih sila na Mediteranu, koji su se tu interesi prelamali, koja je bila tada uloga reda malteških vitezova i uloga Malte kao malog ostrva, onda je to mnogo više i ozbiljnije.
Vrlo je važno što knjiga nije obojena političko, vjersko, ideološki iz konteksta 21. vijeka, nego je pisana nepristrasno, tumačeći događaje u kontekstu vremena kada su oni dešavali što je po meni potpuno pravila istoriografski pristup. ”
Za Lukovića je ova knjiga o legendarnom bokeljskom pomorcu izuzetno interesantna i višeslojna priča, ispunjena najsitnijim mogućim detaljima, ali je sve što je u njoj objavljeno -i kvalitetno dokumentovano:
“Svaka značajnija tvrdnja ima fusnotu gdje se poziva na tačno određeni dokument, svjedočanstvo ili bilo koji drugi materijalni izvor koji daje opravdanje onome što je u knjizi iznešeno kao tvrdnja. Knjiga se , između ostalog, može čitati i kao pomorski leksikon jer u njoj imate fenomenalno objašnjene tipove brodova koji su tada korišteni na na Mediteranu, način života na galijama, opise brodske panatike, zatim načine na koji su se snabdijevali brodovi, načine postupanja sa ratnim zarobljenicima i sl.
Istraživanjem lika i djela Petra Želalića, Petar Kuzmanovski je , po riječima Lukovića, napravio jednu od najzanimljivijih knjiga koju je naša pomorska istoriografija vidjela u zadnjih 20 do 30 godina:
“Kuzmanovski je prije ove, napisao knjigu o kapetanu Stevanu Vukotiću, hronološki gledano prvom južnom Slovenu koji je napravio cirkularnu navigaciju na tuđem brodu, događaju koji se ne može porediti po nekim dimenzijama sa onim što je napravio kapetan Ivo Vizin svima nama mnogo poznatiji kao prvi južnoslovenski cirkularni navigator, jer on je to uradio kao kapetan na sopstvenom brodu, za svoj račun.”
Danijela Đukić direktorica JU Muzej i galerija Tivat je pozdravila prisutne na sinoćnjoj promociji istakavši da je zadovoljstvo što se upravo u toj ustanovi promovišu knjige Predraga Kuzmanovskog koji neumorno istražuje znamenite ličnosti pomorske istorije Boke pišući o njima na interesantan i vrlo dopadljiv način. Dodala je da će JU Muzej i galerija i dalje pružati podršku svim autorima koji pišu o slavnim, ali i o onim manje poznatim pomorcima ovog kraja.
Kustos i istoričar Dražen Jovanović se podsjetio svog prvog neobičnog susreta sa pričom o živopisnim i koloritnim likom Petra Želalića kada je u ranom djetinjstvu čitao strip “Riđobradi” velikana francuskog stripa Žan-Mišela Šarlijea i Viktora Ibinona:
“U jednoj od epizoda “Pohod na Zlatni rog “ od Turske zarobljeni gusarski kapetan koji je bio strah i trepet Kariba je sa svojom takođe zarobljenom posadom uspio da preotme najveći glavni brod turske flote. Otac mi je tada objasnio da je to bio Petar Želalić koji je učinio povig i osvojio “Krunu Otomansku” i sigurno poslužio kao inspiracija čuvenom francuskom strip dvojcu. Sve to govori da je nesvakidašnji podvig Želalića bio poznat ne samo kod nas, nego i širom svijeta i da je on bio jedan od likova naše istorije na koji moramo ponosni i često ga spominjati, pogotovo u današnjim vremenima .
Ipak , ne treba sve to previše idealizovati jer se Petar po svom psihološkom profilu potpuno uklapa u ono što mi danas zovemo gusarima i čitav svoj život provodi napadajući brodove neprijateljskih država, pljačkajući što za sebe, što za one za čiju je korist plovio. Njegov podvig o kojem čitav svijet bruji stavlja ga u rang Morgana ili Crnobradog a dokumenti ove knjige to i potvrđuju. Bez obzira što je napravio taj veliki taj podvige na korist Malte i Malteških vitezova, on ipak nije bio toliko omiljen na samoj Malti, čak je bio predmet istrage inkvizicije i optuživan je za razne stvari .
Ali je sigurno da mi na ovim prostorima imamo našeg Džek Speroua, da je to ličnost o kojoj će se još dugo, dugo pričati i onda kada mnogi drugi važni akteri naše pomorske prošlosti budu možda zaboravljeni ili skrajnuti. “
Kapetan duge plovidbe i publicista Predrag Kuzmanovski je rekao da je ova njegova knjiga dosta obimna, da ju je radio dosta vremena ali sa puno strasti:
“Možda nije baš tako lako pročitati knjigu odjednom, ali nadam se da je zanimljiva i nepretenciozna. Ja sam jednostavno svaki događaj i svaku narednu situaciju pokušao da sagledam u kontekstu vremena i da ih tako uobličim da to mogu čitati i svi mi koji volimo pomorstvo, ali i oni koji nisu upućeni u tu materiju zbog fusnota i dodatnih objašnjenja koje sam izložio.
Kako život može biti dramatičniji od bilo koje izmišljene priće tako je i život Petra Želalića fascinantan sam po sebi. Posljedice koje je izazvala njegova otmica “Krune Otomanske” su na cijelom Mediteranu izazvale geopolitički zemljotres, bile na nivou mogućnosti izbijanja rata između hrišćanskog svijeta i otomanske imperije, a magnituda tog događaja predstavljala je izuzetnu uvredu i drskost za veliku silu.”
